Landschap en portret;

*LES EEN
In deze eerste les gaan we kennismaken. Ik leg uit wat het doel is van deze lessenreeks ('een landschap schilderen') en wat de opzet is ('de weg naar het doel'). In deze eerste les gaan we - behalve tekenen en schilderen - samen antwoorden zoeken op vragen als:
- wat is kunst?
- wanneer is iets mooi?
- wat is de rol van zien?
- wat is jouw stijl?
- wat wil je uitdrukken in een schilderij?
- hoe zet je lijn, kleur, contrast en andere beeldende elementen in om jouw stijl vorm te geven?
- wat is een landschap (of zee- of stadsgezicht)?
- waarom kies je een hoge of lage horizon?
- Hoe creëer je diepte?
- Waarom werken met een beperkt kleurenpalet?
- Waarom een schets/tekening maken in grijswaarden?
In deze eerste les maken we kleine schetsen ('thumbnails') van landschappen waaruit we er een kiezen die we gaan uitwerken in een detailtekening met 'grijswaarden'. We beginnen met het tekenen van de horizon (ook bij een stadsgezicht of bij bergen in een landschap) en bepalen wat er boven en onder de horizon getekend wordt. We In les 2 gaan we schilderen: via kleine kleurenstudies met de tekening van les 1 als uitgangspunt naar het ontwerp en palet voor het eindproduct: een landschap op doek.  

* LES TWEE
In deze tweede les kijken we nog eens kritisch naar onze uitgewerkte tekening. We besluiten om die te gebruiken of deze eerst wat bij te stellen. Daarna gaan we kleine kleurstudies maken: kleine schetsen van het gekozen ontwerp met verschillende kleurcombinaties. De deelnemers worden uitgenodigd om 'expressief' te werken: dus niet automatisch een blauwe lucht en een groene weide, maar misschien wel andersom. We denken na over gebruik van koele en/of warme kleuren. We stellen ons beperkte palet samen (incluis mengkleuren). We kiezen een bepaalde kleurstudie uit en nemen de grote tekening over op ons doek en beginnen met schilderen. We werken van grote vormen naar kleine en van donker naar licht.
We leggen af en toe even het werk stil om bij elkaar te kunnen gaan kijken en in gesprek te gaan met elkaar. We werken 'nat-in-nat' en proberen van 'dun naar dik' te schilderen; zo drogen de onderste lagen sneller en kunnen we lagen over andere lagen heenschilderen.

* LES DRIE
In deze derde les gaan we verder met ons schilderij en omdat alles nu droog is, nemen we de beslissing om de kleuren en vormen zo te laten of er (dun of dik) overheen te schilderen. De deelnemers leren zich steeds beter artistiek uit te drukken en uit te kunnen leggen (aan zichzelf en anderen) waarom ze bepaalde beslissingen hebben genomen die zich vertalen in hoe het schilderwerk vordert. Het is mogelijk dat sommige deelnemers in deze les hun schilderij willen gaan afronden. We laten het dan 'in affe toestand' rusten tot de laatste les, waarin we gaan 'fine-tunen'. Als een opdracht al wat eerder klaar is (geldt ook voor de portretlessen), dan mag de deelnemer een 'vrij werk' maken (schilderen of tekenen wat hij/zij wil).

* LES VIER
In deze vierde les kijken we terug op de drie voorgaande lessen en gaan we in gesprek met elkaar, kijkend naar de resultaten de balans opmaken. Van daaruit neemt elke deelnemer de beslissing hoe het eindproduct eruit gaat zien. Blijft men op de ingeslagen weg? Of worden er elementen 'bijgeschaafd'? Of weggehaald/vervangen door andere? We pakken terug wat we vanuit les 1 hebben geleerd over 'persoonlijke stijl' en 'de toepassing van beeldende elementen als lijn, kleur, contrast etc.' We stellen vast of/dat we beter zijn gaan kijken. En wat de gevoelde rol van het 'zien' is geweest tijdens het proces. Het werk (of voor snelle schilders: de werken) dat (die) klaar is (zijn), hangen we als mogelijk in de gang of elders op als een 'mini-expositie' met wat informatie over de kunstenaar en wat hij/zij met het werk/de werken heeft willen uitdrukken.

P O R T R E T
 
* LES EEN
In deze eerste les grijpen we kort terug naar wat we bij de eerste les 'landschap' hebben besproken (zie boven) en spitsen dat toe op wat nodig is gezegd en gevoeld te hebben bij het portrettekenen en -schilderen. Vragen als 'Wat wil je uitdrukken bij het tekenen of schilderen van een portret?' 'Hoe zet je lijn, kleur, contrast etc. in bij het maken van een portret? Etc. We kijken naar voorbeelden uit de geschiedenis (van 17e eeuw/Barok tot aan het hedendaags realisme) en bepalen waar onze voorkeuren liggen (dwarsverbinding naar 'wat vind ik mooi'). We kijken samen naar de (ideale) positionering van de onderdelen van een portret (recht van voren): neus, oren, ogen, mond, haren, hals. En naar de rol van de achtergrond in een portret. Wat weten we nog over kleur- en lichtdonker-contrast, warme en koele kleuren en compositie? Kunnen we een portret zien als een soort landschap? Wat zijn de overeenkomsten en wat de verschillen? We praten over huidskleur(en). En we kiezen een persoonlijk model uit (plaatje/foto/internet), waar we een paar 'thumbnails' van maken met studies in grijstinten (licht-donkercontrast). Aan het eind van de les heeft iedereen een keuze gemaakt uit de thumbnails dat als uitgangspunt dient voor het te schilderen portret.

* LES TWEE
Nu gaan we de tekening van onze keuze (vanuit les 1) uitwerken in een paar kleurenstudies (met snelle schetsen van ons gekozen model): welke huidskleur(en) kiezen we? We proberen een paar combinaties uit met huidskleur/achtergrondkleur. Is het een idee om eerst de hele thumbnail met een kleur te bedekken en daar het portret 'overheen te schilderen'? Of schilder je liever de achtergrond om het portret heen? Waarom wel en waarom niet? We kiezen een kleine kleurenstudie uit om die uit te werken in ons uiteindelijk schilderij. Iedereen neemt de schets over op doek en we kijken nog even kritisch naar ons geplande kleurenpalet: voldoet dit? Moeten er kleuren worden toegevoegd? Of kunnen we met minder kleuren toe? We gaan aan de slag.  

* LES DRIE
We werken hier verder aan ons portret en leggen af en toe ons werk even neer om samen naar elkaars voortgang te kijken. We stellen elkaar vragen en delen complimenten en verwondering uit. We bevragen onszelf en elkaar als in 'waarom werk je hier voornamelijk met koele kleuren?' En 'ik dat je veel gebruik maakt van lijnen, hoe helpt je dat?' etc. Door elkaar vragen te stellen, kijk je opnieuw en met frisse blik naar je eigen werk (dat is het leuke van werken in een werkplaats met anderen). We pakken af en toe onze kleurenstudies erbij om te zien of we 'nog op koers zitten'. Misschien willen we onze koers wel bewust verleggen!

* LES VIER
In deze laatste les gaan we ons portret afmaken (en daarna, als er nog tijd is, misschien nog een vrije tekening of vrij schilderijtje maken). Het zal vooral een les zijn in 'focussen op onszelf en ons proces'. Ik voeg bewust niet veel nieuwe informatie toe. We ruimen voldoende tijd in om 'de balans op te maken', nadat iedereen klaar is. We praten over wat het schilderij geslaagd maakt en waar je het - als je nog tijd had - nog zou willen veranderen en waarom. We praten over lijsten en hoe die een schilderij (of tekening) mooier kunnen doen uitkomen. 'Hoe ziet jouw lijst eruit?'. We kijken terug op het hele proces, vertellen elkaar wat we aan elkaar en aan de informatie gehad hebben en hoe we verder zouden willen gaan (voor wie dat zou willen). We leggen dwarsverbanden met kunsthistorische stijlen en waar eenieder zich het meest thuisvoelt (misschien wel nergens!). We sluiten af door ook elkaars 'vrije werk' te bekijken en te bepalen wat we zouden willen laten zien aan anderen als 'resultaat'. Dan nemen we afscheid.